De EU moet meer doen om beïnvloeding van jongeren via sociale media tegen te gaan. Het Europees Parlement moet scherp toezien op handhaving van de regels, stellen Mauk Bresser en Anouk van Brug.

Maak een account aan op TikTok en je kunt na tientallen video’s in een eindeloze stroom polariserende video’s over de oorlog tussen Israël en Hamas verzeild raken. Dat concludeerden zowel Nieuwsuur als de Wall Street Journal. 

Hierbij kwam vaker pro-Palestijnse dan pro-Israëlische of neutrale inhoud naar boven. Na kritiek ontkende TikTok politiek vooringenomen te zijn, maar haalde wel meteen allerlei tools die inzicht geven in populaire hashtags offline.Dit illustreert precies het probleem van algoritmes die eindeloos nieuwe video’s aanbevelen via TikTok, Instagram of YouTube. Deze algoritmes zijn een black box waarvan we niet weten hoe ze werken. De platforms kunnen ontkennen dat ze algoritmisch versterken of juist onderdrukken, maar laten zich niet controleren. Gebruikers kunnen steeds dieper een bepaalde bubbel in getrokken worden. Journalisten proberen de werking van het algoritme te onderzoeken, maar uiteindelijk kunnen de platforms altijd ontkennen en claimen dat het onderzoek niet deugt. Gelukkig hebben we in de EU de Digital Markets Act, de Digital Services Act en sinds kort de AI Act. Dit zijn goede stappen in het afdwingen van openheid over algoritmes en het waarborgen van een open internet, 

De EU kan forse boetes opleggen, zodat er ook een stok is om mee te slaan. Het Europees Parlement moet de Europese Commissie scherp houden op het handhaven van de nieuwe regelgeving. Zo kreeg het Chineze TikTok eerder kritiek voor het minder zichtbaar maken van de onderdrukking van de Oeigoeren door de Chinese overheid. YouTube bleek maar al te gemakkelijk gebruikers richting extreemrechtse content te bewegen. 

Ook Rusland weet goed de algoritmes van de sociale media te bespelen om desinformatie te verspreiden en democratieën in Europa te ondermijnen. Bubbels waarbinnen mensen niet meer open met elkaar in discussie gaan ondermijnen onze democratie, zeker als die bubbels doelbewust bestookt worden met desinformatie. Nu het steeds eenvoudiger wordt om voor iedere bubbel via AI desinformatie te genereren, wordt het gevaar van radicalisering en beïnvloeding door buitenlandse mogendheden versterkt. Het is niet vergezocht om een toekomst te zien waarin met gemak specifieke desinformatie gegenereerd kan worden: een deepfake hier, een automatisch aangemaakt artikel daar en het wordt zo algoritmisch aan de juiste doelgroep bezorgd via de grote platforms. Daartegen zijn geen moderators en geen publiekscampagne opgewassen. 

Het is tijd het probleem bij de kern aan te pakken: door de nieuwe regels goed te handhaven kunnen we zorgen dat platforms openheid van zaken moeten geven over de gebruikte aanbevelingsalgoritmes. En we kunnen afdwingen dat duidelijk wordt wanneer content door AI gemaakt is. We moeten kritisch zijn op hoe dit soort platforms ontworpen is om verslavend te zijn en hoe hun algoritmes bijdragen aan bubbelvorming. Geef inzicht, bescherm onze liberale democratie en laat Brussel de bubbels van het algoritme doorprikken.

Mauk Bresser is voorzitter van de JOVD. Anouk van Brug is kandidaat 9 op de lijst van de VVD voor de Europese Parlementsverkiezingen en expert digitale en internationale veiligheid.

‍